Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth - Gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar yn ôl awdurdod lleol a blwyddyn

Defnyddir Llawfer safonol yn y tabl hwn: [a] = cyfartaledd, [t] = cyfanswm, [u] = dibynadwyedd isel.

Gwerthoedd data	Disgrifiad o’r data	Sgiliau Cymraeg	Awdurdod Lleol	Blwyddyn
25.3	Canran	Darllen Cymraeg	Sir Benfro	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
16.3 [u]	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Wrecsam	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
14,700 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Merthyr Tudful	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
56.5	Canran	Darllen Cymraeg	Ceredigion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
17.3 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Tor-faen	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
19.0 [u]	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Sir y Fflint	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
37,300	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Sir Benfro	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
60,200	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Rhondda Cynon Taf	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
24,400 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Casnewydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
23.8 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Powys	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
24.6 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Rhondda Cynon Taf	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
14.0 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Blaenau Gwent	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
23.0 [a]	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Cymru	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
30.0 [u]	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Sir Ddinbych	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
39,700	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Sir Ddinbych	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
50,000	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Ceredigion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
38,400	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Castell-nedd Port Talbot	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
69,800 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Caerdydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
35,500 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Caerffili	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
15,900 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Sir Fynwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
70.0	Canran	Darllen Cymraeg	Gwynedd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
18.5 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Wrecsam	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
22.7	Canran	Darllen Cymraeg	Castell-nedd Port Talbot	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
17.3 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Caerdydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
22.4 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Merthyr Tudful	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
17.3 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Caerffili	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
91,500	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Gwynedd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
15.4 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Casnewydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
67.7	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Gwynedd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
29.5 [u]	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Conwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
30,900 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Abertawe	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
50,500	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Conwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
69,900	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Sir Gaerfyrddin	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
40,000	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Powys	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
106,000	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Sir Gaerfyrddin	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
52,800	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Abertawe	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
26,200 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Pen-y-bont ar Ogwr	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
26,600 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Bro Morgannwg	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
14,300 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Tor-faen	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
27,000 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Sir Ddinbych	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
12,200 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Blaenau Gwent	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
17,600 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Tor-faen	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
25,400 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Caerffili	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
56.4	Canran	Darllen Cymraeg	Ynys Môn	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
9,000 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Blaenau Gwent	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
20.8 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Sir y Fflint	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
19,000 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Casnewydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
16.9 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Abertawe	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
18.1 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Pen-y-bont ar Ogwr	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
17.7 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Bro Morgannwg	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
75,800	Nifer	Darllen Cymraeg	Sir Gaerfyrddin	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
28,400 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Caerffili	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
11,600 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Sir Fynwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
36,900 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Abertawe	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
935,600 [t]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Cymru	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
41,600	Nifer	Darllen Cymraeg	Ceredigion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
16.3 [u]	Canran	Darllen Cymraeg	Sir Fynwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
22,800 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Pen-y-bont ar Ogwr	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
51.5	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Ynys Môn	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
52,600 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Caerdydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
46,800	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Ynys Môn	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
39,500	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Ceredigion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
33,900	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Ynys Môn	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
29,900	Nifer	Darllen Cymraeg	Castell-nedd Port Talbot	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
20,100 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Wrecsam	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
31,600 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Conwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
9,300 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Blaenau Gwent	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
37,200	Nifer	Darllen Cymraeg	Ynys Môn	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
43,700 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Sir y Fflint	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
35,800 [u]	Nifer	Deall Cymraeg llafar	Wrecsam	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
28,200	Nifer	Darllen Cymraeg	Sir Benfro	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
18,000 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Bro Morgannwg	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
55,000 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Rhondda Cynon Taf	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
25,000 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Castell-nedd Port Talbot	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
18,200 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Pen-y-bont ar Ogwr	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
22,800 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Wrecsam	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
15,000 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Tor-faen	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
77,000	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Gwynedd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
34,900	Nifer	Darllen Cymraeg	Conwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
20,700 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Bro Morgannwg	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
726,200 [t]	Nifer	Darllen Cymraeg	Cymru	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
29,900	Nifer	Darllen Cymraeg	Sir Ddinbych	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
29,600 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Powys	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
46,400 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Rhondda Cynon Taf	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
30,000 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Sir y Fflint	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
47,400 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Caerdydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
13,600 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Sir Fynwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
10,000 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Merthyr Tudful	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
20,400 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Casnewydd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
25.6 [a]	Canran	Darllen Cymraeg	Cymru	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
11,900 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	Merthyr Tudful	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
27,400 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Sir y Fflint	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
32.5	Canran	Darllen Cymraeg	Conwy	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
33.2	Canran	Darllen Cymraeg	Sir Ddinbych	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
25,800 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Powys	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
25,000 [u]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Sir Benfro	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
652,500 [t]	Nifer	Ysgrifennu Cymraeg	Cymru	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
44.7	Canran	Darllen Cymraeg	Sir Gaerfyrddin	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
79,700	Nifer	Darllen Cymraeg	Gwynedd	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
20.8 [u]	Canran	Ysgrifennu Cymraeg	Powys	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004

Yn dangos 1 i 100 o 11,316 rhes

Page 1 of 114

Prif wybodaeth

• Diweddariad mwyaf diweddar: 25 Medi 2025
• Disgwylir y diweddariad nesaf: 9 Hydref 2025
• Dynodiad: Ystadegau swyddogol
• Darparwr data: Y Swyddfa Ystadegau Gwladol (y SYG)
• Ffynhonnell y data: Arolwg Blynyddol o’r Boblogaeth (APS)

Nodiadau data

• Diwygiadau:
  • 25 Medi 2025
  • 25 Medi 2025
• Talgrynnu wedi'i wneud:

  Mae'r ffigurau wedi'u talgrynnu i'r 100 agosaf ac felly mae'n bosibl y bydd rhai mân anghysondebau ymddangosiadol rhwng swm yr eitemau sy'n rhan ohonynt a'r cyfansymiau fel y'u dangosir.

Trosolwg

• Crynodeb o’r set ddata a newidynnau:

  Mae'r set ddata hon yn dangos faint o bobl 3 oed neu'n hŷn sy'n dweud eu bod yn gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar. Dangosir y ffigurau yn ôl awdurdod lleol yng Nghymru ac yn ôl dyddiad gorffen y flwyddyn.

  Mae'r wybodaeth wedi'i rhannu yn ôl:

  • Awdurdod lleol – yr ardal lle mae pobl yn byw.
  • Blwyddyn sy'n dod i ben – y cyfnod y mae'r amcangyfrif yn ymwneud ag o (er enghraifft, blwyddyn sy'n dod i ben 31 Mawrth 2023).
  • Mesur – amcangyfrif o nifer neu ganran y bobl 3 oed neu'n hŷn sy'n dweud eu bod yn gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar.

  Gallwch ddefnyddio'r set ddata hon i gymharu awdurdodau lleol a gweld sut mae sgiliau Cymraeg yn newid dros amser.

• Cyfrifo neu gasglu data:

  Daw'r data o'r Arolwg Poblogaeth Blynyddol (APS), sy'n set ddata flynyddol sy'n deillio o Arolwg o'r Llafurlu (LFS) a gynhaliwyd gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS). Mae data ar lefel awdurdod lleol wedi bod ar gael ers 2001, pan gyflwynwyd sampl uwch (tua 350% yn fwy na'r arolwg safonol).

  Ers 2004, mae'r APS wedi cael ei gynhyrchu fel data flynyddol treigl, gyda phob cyfartaledd blynyddol treigl yn cwmpasu cyfnod o 12 mis ac yn cael ei ddiweddaru bob tri mis. Mae hyn yn darparu data mwy amserol tra'n gorgyffwrdd cyfnodau o naw mis. Mae'r set ddata dreigl yn cael hwb gan ymatebwyr sampledig ychwanegol i wella cadernid amcangyfrifon, yn enwedig ar gyfer daearyddiaeth ar lefel leol.

  Ar gyfer y blynyddoedd 2001–2003, cymhwysir pwysau Cymreig-benodol i adlewyrchu ffigurau poblogaeth awdurdodau lleol yn well.

  Yng nghanol mis Mawrth 2020, newidiodd cyfweliadau APS o wyneb yn wyneb i'r ffôn oherwydd pandemig COVID-19. Mae'r ONS yn monitro'r effaith ac yn ail-bwysoli'r data yn unol â hynny. Ailgyflwynwyd cyfweliadau wyneb yn wyneb yn hydref 2023. Awgrymodd cymharu cyfweliadau wyneb yn wyneb cyn 2020 â chyfweliadau ffôn gynnydd bach yn nifer yr ymatebwyr sy'n adrodd gallu siarad Cymraeg, felly cynghorir bod yn ofalus wrth ddehongli tueddiadau ar draws y cyfnod hwn.

  Mae'r arolwg yn casglu gwybodaeth am allu'r boblogaeth i siarad Cymraeg. Gofynnir i ymatebwyr 3 oed neu'n hŷn a ydynt yn gallu siarad Cymraeg, ac mae'r amcangyfrifon yn cael eu cyflwyno fel cyfrif neu ganrannau o siaradwyr Cymraeg.

  Defnyddir dulliau dadansoddi a phwysoli safonol i sicrhau bod yr amcangyfrifon yn gynrychioliadol o'r boblogaeth.

• Ansawdd ystadegol:

  Arferai’r amcangyfrifon hyn fod yn ystadegau swyddogol achrededig. Oherwydd gostyngiad mewn maint sampl yn yr Arolwg Poblogaeth Blynyddol (APS) yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ac oherwydd nad yw'r arolwg wedi'i ailbwysoli i'r amcangyfrifon poblogaeth diweddaraf, mae'r achrediad hwn wedi'i atal dros dro. Mae'r amcangyfrifon bellach wedi'u dynodi fel ystadegau swyddogol.

  Mae'r ystadegau yn parhau i fod yn addas i'w defnyddio, ond dylai defnyddwyr nodi bod mwy o ansicrwydd, yn enwedig ar gyfer ardaloedd daearyddol llai neu is-grwpiau poblogaeth, lle mae amcangyfrifon yn llai dibynadwy. Dylid ystyried tueddiadau ochr yn ochr â ffynonellau gwybodaeth eraill am siaradwyr Cymraeg, megis Arolwg Cenedlaethol Cymru. Mae Llywodraeth Cymru o'r farn mai'r cyfrifiad o'r boblogaeth yw'r ffynhonnell allweddol ar gyfer mesur nifer y siaradwyr Cymraeg yng Nghymru.

  Mae'r holl ddata APS yn seiliedig ar samplau, sy'n golygu bod y canlyniadau yn amcangyfrifon yn hytrach na chyfrif union. Mae gwir werth unrhyw fesur yn gorwedd o fewn ystod o amgylch yr amcangyfrif, gydag amrywioldeb yn cynyddu wrth i ddata ddod yn fwy manwl. Er enghraifft, mae amcangyfrifon ar lefel awdurdod lleol yn destun mwy o ansicrwydd nag amcangyfrifon ar lefel genedlaethol.

  Mae ymatebion APS yn cael eu pwysoli i amcanestyniadau poblogaeth swyddogol. I ddechrau, roedd data 2020 yn seiliedig ar amcanestyniadau poblogaeth 2018, nad oeddent yn cyfrif am newidiadau o'r pandemig COVID-19. Ym mis Medi 2021, cafodd data'r APS eu hailbwysoli gan ddefnyddio amcangyfrifon poblogaeth wedi'u diweddaru sy'n deillio o Wybodaeth Amser Real (RTI) Refeniw a Thollau EM (HMRC), gan wella cywirdeb ar gyfer cyfraddau a lefelau cyffredinol.

  Mae'r newidiadau hyn yn lleihau tuedd ystadegol posibl mewn agregau lefel uwch, ond efallai y bydd rhai dadansoddiadau llai yn dal i gael eu heffeithio oherwydd llai o faint sampl yn ystod y pandemig, gan arwain at amrywiad mwy eithafol mewn amcangyfrifon.

• Adroddiadau cysylltiedig:
  • Data am y Gymraeg o'r Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth
  • Welsh language data from the Annual Population Survey

Cyhoeddwyd gan

• Sefydliad: Llywodraeth Cymru
• E-bost cysylltu: dataiaithgymraeg@llyw.cymru

Metadata

Ni chaiff y metadata ar gyfer y set ddata hon ei gynnwys pan fyddwch yn lawrlwytho’r data. Gallwch lawrlwytho hwn ar wahân. Mae hyn yn cynnwys yr holl wybodaeth o dab ‘Am y set ddata hon’.