Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth - Gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar n ôl oedran, rhyw a blwyddyn

Defnyddir Llawfer safonol yn y tabl hwn: [a] = cyfartaledd, [r] = diwygiedig, [t] = cyfanswm, [u] = dibynadwyedd isel.

Gwerthoedd data	Disgrifiad o’r data	Sgiliau Cymraeg	Oedran	Rhyw	Blwyddyn
110,200 [t]	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Cyfanswm	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2005
110,600 [t]	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Cyfanswm	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2005
112,100 [t]	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Cyfanswm	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2005
111,900 [t]	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Cyfanswm	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
66,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2025
67,600	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2024
67,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2024
69,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2024
69,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2024
69,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2023
68,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2023
68,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2023
69,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2023
68,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2022
70,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2022
71,900	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2022
72,200	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2022
71,200	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2021
70,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2021
74,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2021
72,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2021
72,900	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2020
73,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2020
69,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2020
72,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2020
74,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2019
75,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2019
75,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2019
76,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2019
76,900	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2018
77,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2018
76,200	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2018
77,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2018
77,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2017
76,900	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2017
76,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2017
75,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2017
74,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2016
73,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2016
71,600	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2016
69,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2016
69,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2015
69,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2015
70,600	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2015
71,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2015
69,900	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2014
69,600	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2014
70,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2014
68,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2014
69,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2013
69,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2013
69,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2013
70,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2013
71,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2012
70,600	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2012
70,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2012
69,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2012
67,200	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2011
65,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2011
64,800 [r]	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2011
63,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2011
63,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2010
63,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2010
62,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2010
61,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2010
61,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2009
60,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2009
60,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2009
60,900	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2009
60,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2008
59,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2008
58,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2008
58,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2008
57,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2007
59,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2007
60,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2007
61,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2007
62,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2006
62,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2006
63,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2006
63,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2006
63,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2005
63,900	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2005
63,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2005
65,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2005
65,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
51,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2025
51,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2024
52,100	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2024
51,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2024
51,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2024
50,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2023
51,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2023
50,400	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2023
50,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2023
50,000	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2022
51,300	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2022
49,500	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2022
50,700	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2022
49,800	Nifer	Darllen Cymraeg	65+ oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2021

Yn dangos 1,801 i 1,900 o 11,808 rhes

Page 19 of 119

Prif wybodaeth

• Diweddariad mwyaf diweddar: 25 Medi 2025
• Disgwylir y diweddariad nesaf: 9 Hydref 2025
• Dynodiad: Ystadegau swyddogol
• Darparwr data: Y Swyddfa Ystadegau Gwladol (y SYG)
• Ffynhonnell y data: Arolwg Blynyddol o’r Boblogaeth (APS)

Nodiadau data

• Diwygiadau:
  • 25 Medi 2025
  • 25 Medi 2025
• Talgrynnu wedi'i wneud:

  Mae'r ffigurau wedi'u talgrynnu i'r 100 agosaf ac felly mae'n bosibl y bydd rhai mân anghysondebau ymddangosiadol rhwng swm yr eitemau sy'n rhan ohonynt a'r cyfansymiau fel y'u dangosir.

Trosolwg

• Crynodeb o’r set ddata a newidynnau:

  Mae'r set ddata hon yn dangos faint o bobl 3 oed neu'n hŷn sy'n dweud eu bod yn gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar. Mae'r ffigurau ar gyfer dyddiad gorffen pob blwyddyn.

  Mae'r wybodaeth wedi'i rhannu yn ôl:

  • Grŵp oedran – yr ystod oedran y mae pobl yn perthyn iddo.
  • Rhyw – p'un a yw'r bobl yn ddynion neu'n ferched.
  • Blwyddyn sy'n dod i ben – y cyfnod y mae'r amcangyfrif yn ymwneud ag o (er enghraifft, blwyddyn sy'n dod i ben 31 Mawrth 2023).
  • Mesur – amcangyfrif o nifer neu ganran y bobl 3 oed neu'n hŷn sy'n dweud eu bod yn gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar.

  Gallwch ddefnyddio'r set ddata hon i weld sut mae sgiliau iaith Gymraeg yn wahanol rhwng grwpiau oedran, rhwng dynion a merched, a sut mae'n newid dros amser.

• Cyfrifo neu gasglu data:

  Daw'r data o'r Arolwg Poblogaeth Blynyddol (APS), sy'n set ddata flynyddol sy'n deillio o Arolwg o'r Llafurlu (LFS) a gynhaliwyd gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS). Mae data ar lefel awdurdod lleol wedi bod ar gael ers 2001, pan gyflwynwyd sampl uwch (tua 350% yn fwy na'r arolwg safonol).

  Ers 2004, mae'r APS wedi cael ei gynhyrchu fel data flynyddol treigl, gyda phob cyfartaledd blynyddol treigl yn cwmpasu cyfnod o 12 mis ac yn cael ei ddiweddaru bob tri mis. Mae hyn yn darparu data mwy amserol tra'n gorgyffwrdd cyfnodau o naw mis. Mae'r set ddata dreigl yn cael hwb gan ymatebwyr sampledig ychwanegol i wella cadernid amcangyfrifon, yn enwedig ar gyfer daearyddiaeth ar lefel leol.

  Ar gyfer y blynyddoedd 2001–2003, cymhwysir pwysau Cymreig-benodol i adlewyrchu ffigurau poblogaeth awdurdodau lleol yn well.

  Yng nghanol mis Mawrth 2020, newidiodd cyfweliadau APS o wyneb yn wyneb i'r ffôn oherwydd pandemig COVID-19. Mae'r ONS yn monitro'r effaith ac yn ail-bwysoli'r data yn unol â hynny. Ailgyflwynwyd cyfweliadau wyneb yn wyneb yn hydref 2023. Awgrymodd cymharu cyfweliadau wyneb yn wyneb cyn 2020 â chyfweliadau ffôn gynnydd bach yn nifer yr ymatebwyr sy'n adrodd gallu siarad Cymraeg, felly cynghorir bod yn ofalus wrth ddehongli tueddiadau ar draws y cyfnod hwn.

  Mae'r arolwg yn casglu gwybodaeth am allu'r boblogaeth i siarad Cymraeg. Gofynnir i ymatebwyr 3 oed neu'n hŷn a ydynt yn gallu siarad Cymraeg, ac mae'r amcangyfrifon yn cael eu cyflwyno fel cyfrif neu ganrannau o siaradwyr Cymraeg.

  Defnyddir dulliau dadansoddi a phwysoli safonol i sicrhau bod yr amcangyfrifon yn gynrychioliadol o'r boblogaeth.

• Ansawdd ystadegol:

  Arferai’r amcangyfrifon hyn fod yn ystadegau swyddogol achrededig. Oherwydd gostyngiad mewn maint sampl yn yr Arolwg Poblogaeth Blynyddol (APS) yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ac oherwydd nad yw'r arolwg wedi'i ailbwysoli i'r amcangyfrifon poblogaeth diweddaraf, mae'r achrediad hwn wedi'i atal dros dro. Mae'r amcangyfrifon bellach wedi'u dynodi fel ystadegau swyddogol.

  Mae'r ystadegau yn parhau i fod yn addas i'w defnyddio, ond dylai defnyddwyr nodi bod mwy o ansicrwydd, yn enwedig ar gyfer ardaloedd daearyddol llai neu is-grwpiau poblogaeth, lle mae amcangyfrifon yn llai dibynadwy. Dylid ystyried tueddiadau ochr yn ochr â ffynonellau gwybodaeth eraill am siaradwyr Cymraeg, megis Arolwg Cenedlaethol Cymru. Mae Llywodraeth Cymru o'r farn mai'r cyfrifiad o'r boblogaeth yw'r ffynhonnell allweddol ar gyfer mesur nifer y siaradwyr Cymraeg yng Nghymru.

  Mae'r holl ddata APS yn seiliedig ar samplau, sy'n golygu bod y canlyniadau yn amcangyfrifon yn hytrach na chyfrif union. Mae gwir werth unrhyw fesur yn gorwedd o fewn ystod o amgylch yr amcangyfrif, gydag amrywioldeb yn cynyddu wrth i ddata ddod yn fwy manwl. Er enghraifft, mae amcangyfrifon ar lefel awdurdod lleol yn destun mwy o ansicrwydd nag amcangyfrifon ar lefel genedlaethol.

  Mae ymatebion APS yn cael eu pwysoli i amcanestyniadau poblogaeth swyddogol. I ddechrau, roedd data 2020 yn seiliedig ar amcanestyniadau poblogaeth 2018, nad oeddent yn cyfrif am newidiadau o'r pandemig COVID-19. Ym mis Medi 2021, cafodd data'r APS eu hailbwysoli gan ddefnyddio amcangyfrifon poblogaeth wedi'u diweddaru sy'n deillio o Wybodaeth Amser Real (RTI) Refeniw a Thollau EM (HMRC), gan wella cywirdeb ar gyfer cyfraddau a lefelau cyffredinol.

  Mae'r newidiadau hyn yn lleihau tuedd ystadegol posibl mewn agregau lefel uwch, ond efallai y bydd rhai dadansoddiadau llai yn dal i gael eu heffeithio oherwydd llai o faint sampl yn ystod y pandemig, gan arwain at amrywiad mwy eithafol mewn amcangyfrifon.

• Adroddiadau cysylltiedig:
  • Data am y Gymraeg o'r Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth
  • Welsh language data from the Annual Population Survey

Cyhoeddwyd gan

• Sefydliad: Llywodraeth Cymru
• E-bost cysylltu: dataiaithgymraeg@llyw.cymru

Metadata

Ni chaiff y metadata ar gyfer y set ddata hon ei gynnwys pan fyddwch yn lawrlwytho’r data. Gallwch lawrlwytho hwn ar wahân. Mae hyn yn cynnwys yr holl wybodaeth o dab ‘Am y set ddata hon’.