Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth - Gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar n ôl oedran, rhyw a blwyddyn

Defnyddir Llawfer safonol yn y tabl hwn: [a] = cyfartaledd, [r] = diwygiedig, [t] = cyfanswm, [u] = dibynadwyedd isel.

Gwerthoedd data	Disgrifiad o’r data	Sgiliau Cymraeg	Oedran	Rhyw	Blwyddyn
39,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2014
41,200	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2014
41,200	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2014
40,000	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2013
40,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2013
39,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2013
39,200	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2013
39,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2012
39,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2012
39,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2012
40,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2012
39,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2011
39,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2011
39,100 [r]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2011
38,200	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2011
38,200	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2010
38,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2010
37,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2010
37,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2010
38,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2009
37,900	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2009
39,000	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2009
38,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2009
37,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2008
37,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2008
37,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2008
37,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2008
38,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2007
39,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2007
40,000	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2007
40,000	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2007
40,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2006
39,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2006
39,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2006
41,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2006
41,300	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2005
41,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2005
41,300	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2005
41,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2005
40,200	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Merched	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2004
31,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2025
30,300	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2024
28,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2024
27,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2024
28,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2024
28,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2023
29,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2023
29,900	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2023
30,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2023
31,300	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2022
31,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2022
31,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2022
30,300	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2022
30,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2021
31,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2021
33,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2021
34,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2021
34,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2020
33,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2020
32,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2020
34,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2020
32,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2019
33,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2019
33,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2019
34,500 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2019
35,300 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2018
36,100 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2018
35,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2018
35,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2018
35,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2017
35,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2017
37,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2017
36,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2017
35,900 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2016
34,900 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2016
33,500 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2016
33,100 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2016
33,100 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2015
33,500 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2015
31,400 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2015
31,400 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2015
30,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2014
29,900 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2014
31,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2014
31,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2014
31,300	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2013
30,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2013
31,400	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2013
31,100	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2013
32,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2012
31,700	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2012
32,200	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2012
33,500	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2012
32,600	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2011
32,800	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2011
32,000 [r]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2011
30,800 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Maw 2011
31,300	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 31 Rhag 2010
31,300 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Med 2010
31,800 [u]	Nifer	Darllen Cymraeg	55-64 oed	Dynion	Blwyddyn sy'n dod i ben ar 30 Meh 2010

Yn dangos 1,601 i 1,700 o 11,808 rhes

Page 17 of 119

Prif wybodaeth

• Diweddariad mwyaf diweddar: 25 Medi 2025
• Disgwylir y diweddariad nesaf: 9 Hydref 2025
• Dynodiad: Ystadegau swyddogol
• Darparwr data: Y Swyddfa Ystadegau Gwladol (y SYG)
• Ffynhonnell y data: Arolwg Blynyddol o’r Boblogaeth (APS)

Nodiadau data

• Diwygiadau:
  • 25 Medi 2025
  • 25 Medi 2025
• Talgrynnu wedi'i wneud:

  Mae'r ffigurau wedi'u talgrynnu i'r 100 agosaf ac felly mae'n bosibl y bydd rhai mân anghysondebau ymddangosiadol rhwng swm yr eitemau sy'n rhan ohonynt a'r cyfansymiau fel y'u dangosir.

Trosolwg

• Crynodeb o’r set ddata a newidynnau:

  Mae'r set ddata hon yn dangos faint o bobl 3 oed neu'n hŷn sy'n dweud eu bod yn gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar. Mae'r ffigurau ar gyfer dyddiad gorffen pob blwyddyn.

  Mae'r wybodaeth wedi'i rhannu yn ôl:

  • Grŵp oedran – yr ystod oedran y mae pobl yn perthyn iddo.
  • Rhyw – p'un a yw'r bobl yn ddynion neu'n ferched.
  • Blwyddyn sy'n dod i ben – y cyfnod y mae'r amcangyfrif yn ymwneud ag o (er enghraifft, blwyddyn sy'n dod i ben 31 Mawrth 2023).
  • Mesur – amcangyfrif o nifer neu ganran y bobl 3 oed neu'n hŷn sy'n dweud eu bod yn gallu darllen, ysgrifennu a deall Cymraeg llafar.

  Gallwch ddefnyddio'r set ddata hon i weld sut mae sgiliau iaith Gymraeg yn wahanol rhwng grwpiau oedran, rhwng dynion a merched, a sut mae'n newid dros amser.

• Cyfrifo neu gasglu data:

  Daw'r data o'r Arolwg Poblogaeth Blynyddol (APS), sy'n set ddata flynyddol sy'n deillio o Arolwg o'r Llafurlu (LFS) a gynhaliwyd gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS). Mae data ar lefel awdurdod lleol wedi bod ar gael ers 2001, pan gyflwynwyd sampl uwch (tua 350% yn fwy na'r arolwg safonol).

  Ers 2004, mae'r APS wedi cael ei gynhyrchu fel data flynyddol treigl, gyda phob cyfartaledd blynyddol treigl yn cwmpasu cyfnod o 12 mis ac yn cael ei ddiweddaru bob tri mis. Mae hyn yn darparu data mwy amserol tra'n gorgyffwrdd cyfnodau o naw mis. Mae'r set ddata dreigl yn cael hwb gan ymatebwyr sampledig ychwanegol i wella cadernid amcangyfrifon, yn enwedig ar gyfer daearyddiaeth ar lefel leol.

  Ar gyfer y blynyddoedd 2001–2003, cymhwysir pwysau Cymreig-benodol i adlewyrchu ffigurau poblogaeth awdurdodau lleol yn well.

  Yng nghanol mis Mawrth 2020, newidiodd cyfweliadau APS o wyneb yn wyneb i'r ffôn oherwydd pandemig COVID-19. Mae'r ONS yn monitro'r effaith ac yn ail-bwysoli'r data yn unol â hynny. Ailgyflwynwyd cyfweliadau wyneb yn wyneb yn hydref 2023. Awgrymodd cymharu cyfweliadau wyneb yn wyneb cyn 2020 â chyfweliadau ffôn gynnydd bach yn nifer yr ymatebwyr sy'n adrodd gallu siarad Cymraeg, felly cynghorir bod yn ofalus wrth ddehongli tueddiadau ar draws y cyfnod hwn.

  Mae'r arolwg yn casglu gwybodaeth am allu'r boblogaeth i siarad Cymraeg. Gofynnir i ymatebwyr 3 oed neu'n hŷn a ydynt yn gallu siarad Cymraeg, ac mae'r amcangyfrifon yn cael eu cyflwyno fel cyfrif neu ganrannau o siaradwyr Cymraeg.

  Defnyddir dulliau dadansoddi a phwysoli safonol i sicrhau bod yr amcangyfrifon yn gynrychioliadol o'r boblogaeth.

• Ansawdd ystadegol:

  Arferai’r amcangyfrifon hyn fod yn ystadegau swyddogol achrededig. Oherwydd gostyngiad mewn maint sampl yn yr Arolwg Poblogaeth Blynyddol (APS) yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ac oherwydd nad yw'r arolwg wedi'i ailbwysoli i'r amcangyfrifon poblogaeth diweddaraf, mae'r achrediad hwn wedi'i atal dros dro. Mae'r amcangyfrifon bellach wedi'u dynodi fel ystadegau swyddogol.

  Mae'r ystadegau yn parhau i fod yn addas i'w defnyddio, ond dylai defnyddwyr nodi bod mwy o ansicrwydd, yn enwedig ar gyfer ardaloedd daearyddol llai neu is-grwpiau poblogaeth, lle mae amcangyfrifon yn llai dibynadwy. Dylid ystyried tueddiadau ochr yn ochr â ffynonellau gwybodaeth eraill am siaradwyr Cymraeg, megis Arolwg Cenedlaethol Cymru. Mae Llywodraeth Cymru o'r farn mai'r cyfrifiad o'r boblogaeth yw'r ffynhonnell allweddol ar gyfer mesur nifer y siaradwyr Cymraeg yng Nghymru.

  Mae'r holl ddata APS yn seiliedig ar samplau, sy'n golygu bod y canlyniadau yn amcangyfrifon yn hytrach na chyfrif union. Mae gwir werth unrhyw fesur yn gorwedd o fewn ystod o amgylch yr amcangyfrif, gydag amrywioldeb yn cynyddu wrth i ddata ddod yn fwy manwl. Er enghraifft, mae amcangyfrifon ar lefel awdurdod lleol yn destun mwy o ansicrwydd nag amcangyfrifon ar lefel genedlaethol.

  Mae ymatebion APS yn cael eu pwysoli i amcanestyniadau poblogaeth swyddogol. I ddechrau, roedd data 2020 yn seiliedig ar amcanestyniadau poblogaeth 2018, nad oeddent yn cyfrif am newidiadau o'r pandemig COVID-19. Ym mis Medi 2021, cafodd data'r APS eu hailbwysoli gan ddefnyddio amcangyfrifon poblogaeth wedi'u diweddaru sy'n deillio o Wybodaeth Amser Real (RTI) Refeniw a Thollau EM (HMRC), gan wella cywirdeb ar gyfer cyfraddau a lefelau cyffredinol.

  Mae'r newidiadau hyn yn lleihau tuedd ystadegol posibl mewn agregau lefel uwch, ond efallai y bydd rhai dadansoddiadau llai yn dal i gael eu heffeithio oherwydd llai o faint sampl yn ystod y pandemig, gan arwain at amrywiad mwy eithafol mewn amcangyfrifon.

• Adroddiadau cysylltiedig:
  • Data am y Gymraeg o'r Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth
  • Welsh language data from the Annual Population Survey

Cyhoeddwyd gan

• Sefydliad: Llywodraeth Cymru
• E-bost cysylltu: dataiaithgymraeg@llyw.cymru

Metadata

Ni chaiff y metadata ar gyfer y set ddata hon ei gynnwys pan fyddwch yn lawrlwytho’r data. Gallwch lawrlwytho hwn ar wahân. Mae hyn yn cynnwys yr holl wybodaeth o dab ‘Am y set ddata hon’.